Nguyễn Minh Tuấn
SQ3R (hay còn được viết là SQRRR) là một từ viết tắt bởi 5 chữ cái đầu của 5 từ Tiếng Anh là Survey, Question, Read, Recite và Review. Đây là những từ dùng để chỉ 5 bước đọc hiệu quả, cụ thể bao gồm: Quan sát, Hỏi, Đọc, Trả bài và Xem lại. Phương pháp này được tác giả người Mỹ Francis Pleasant Robinson nêu ra trong cuốn sách học tập hiệu quả (Effective Study) năm 1946 và đến nay đã trở thành phương pháp rèn luyện kĩ năng rất nổi tiếng trên thế giới. Bài viết dưới đây chia sẻ cùng bạn đọc nội dung căn bản của phương pháp này.
Bước 1: Survey (Quan sát, tìm hiểu tổng quan)
- Muốn tìm đường, bạn xem bản đồ. Muốn hiểu được về một cuốn tài liệu, trước tiên bạn cần quan sát một cách tổng quan về tài liệu đó. Một cuốn sách hay một bài báo khoa học nào cũng thường có phần mục lục tổng quan, phần tóm tắt, bạn hãy bắt tay ngay vào đọc phần đó, thay vì đọc ngay từng chương, từng đoạn cụ thể ngay. Khi đọc tựa đề, phần giới thiệu, mục lục bạn sẽ có một cái nhìn tổng quát về những điểm chính yếu của tác phẩm.
- Mục lục cho bạn biết tiêu đề chính, tiêu đề phụ và những nội dung khác của tài liệu. Đây là bước quan trọng để xác định các ý chính và hình thành nên các câu hỏi về nội dung cho phần tiếp theo.
- Đọc phần tổng quan sẽ giúp bạn định hướng việc đọc được tốt hơn, cụ thể bạn nắm được: Tác giả cuốn sách hay bài báo đó là ai? Nội dung cuốn sách/bài đọc đó viết về cái gì? Cấu trúc của cuốn sách được thiết kế ra sao (Tên chương, Tiểu mục…)? Phần nào là phần bắt buộc cần đọc và phần nào bạn muốn đọc nhất?...
Bước 2: Question (Hỏi)
- Muốn đọc có hiệu quả thì người đọc cần phải đặt trước các câu hỏi. Nêu câu hỏi về nội dung của phần đọc, bằng cách đưa tiêu đề và tiểu mục vào nội dung các câu hỏi, rồi sau đó tìm kiếm câu trả lời theo nội dung của tài liệu. Câu hỏi nên tập trung vào những vấn đề chính yếu như (Cái gì - What, tại sao - Why, bằng cách nào - How, ai- Who, khi nào - When và ở đâu – Where). Chẳng hạn như: Chương này nói về vấn đề gì? Mình đã biết gì trước về vấn đề mà cuốn sách đề cập? Vấn đề mới này sẽ bổ sung thêm những kiến thức gì cho mình? Khái niệm nào được coi là khái niệm chìa khóa (key words)?
- Bạn hãy viết ra tất cả các câu hỏi để sau khi đọc xong bạn có thể kiểm chứng lại xem, liệu nội dung của bài đọc đó có trả lời đúng câu hỏi đặt ra hay không.
- Sở dĩ phải đặt câu hỏi vì như vậy có hai tác dụng: Thứ nhất, những câu hỏi đó giúp bạn định hướng trước việc đọc, xác định mục đích của việc đọc; Thứ hai, bạn sẽ hiểu và nhớ nội dung sau khi đọc một cách dễ dàng và lô – gích hơn.
Bước 3: Read (Đọc)
- Sử dụng những nền tảng đã có của phần khảo sát (S) và câu hỏi (Q) để bắt đầu đọc (R) một cách chủ động.
- Khi đọc, bạn phải luôn tư duy trong đầu câu hỏi của mình (Q). Bạn hãy đọc bằng sự đam mê, tò mò và chăm chú để tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi đó.
- Nhiều bạn thường mắc lỗi là đọc quá nhiều một lần. Như vậy không tốt, hãy đọc từng phần ngắn và chỉ đọc những gì liên quan đến những câu hỏi đặt ra.
- Khi đọc, bạn hãy tìm những ý chính (main ideas). Ý chính đó thường được nhận diện bằng những dấu hiệu như: “Tóm lại có thể kết luận […]”, "Thứ nhất, [....]"“Quan trọng là […]”. Các ý chính có thể được minh họa bằng các thí dụ. Khi đọc, bạn hãy cố gắng tách các vấn đề tiểu tiết ra khỏi ý chính.v Đọc để hiểu nhanh ý chính là một kĩ năng rất cần thiết đối với một nhà luật học. Đọc một cuốn giáo trình hay một bài báo khoa học hoàn toàn không giống với việc đọc một cuốn tiểu thuyết. Với một cuốn tiểu thuyết, bạn có thể đọc từ chương đầu đến chương cuối, nhưng với các giáo trình, sách báo khoa học, bạn cần phải nắm bắt được nội dung chính các thông tin. Bộ não của chúng ta về nguyên lý khi đọc nhanh tiếp thu tốt hơn là đọc chậm. Bởi lẽ việc hiểu đoạn văn không phụ thuộc vào từng chữ cái hay từng từ đơn lẻ mà là trong ngữ cảnh với những từ chìa khóa.[1]
- Bạn chỉ nên đánh dấu phần nào quan trọng bằng các ký hiệu do mình chọn, mình hiểu một cách thống nhất.
Chẳng hạn:
ĐN – Định nghĩa
VĐ – Có vấn đề
CH – Câu hỏi
ĐK – Điều kiện
HQPL – Hệ quả pháp lý
S - Tóm lại
? - Chưa rõ
!?! – Nghi ngờ tính xác thực [...]
- Có thể khi đọc bạn sẽ gặp những từ hoặc thuật ngữ không rõ nghĩa, đặc biệt khi đọc tài liệu tiếng nước ngoài. Bạn nên luôn có bên mình khi đọc một cuốn từ điển chuyên ngành. Lúc đầu bạn sẽ thấy bất tiện vì ngắt quãng việc đọc, nhưng lâu dần sẽ quen và việc tra từ đó sẽ nâng cao đáng kể khả năng đọc hiểu của bạn. Việc tra từ điển không nhất thiết phải thực hiện trong khi đọc, mà có thể thực hiện sau mỗi phần hoặc sau khi đọc xong một đoạn ngắn.
Bước 4: Recite (Trả bài)
- Quan trọng nhất ở phần này là bạn phải liên hệ những điều mình vừa đọc với những điều đã biết, dùng ngôn ngữ của mình để trả lời các câu hỏi. Việc làm này sẽ khiến việc đọc của bạn hoàn toàn chủ động và rèn luyện được tư duy tích cực trong việc đọc tài liệu.
- Chữ “R” tiếp theo liên quan đến vấn đề trả bài (Recite). Mục đích chính của bước này là bạn nhắc lại được những gì đã đọc được đã được ghi nhớ bằng hình thức tự viết ra hoặc trả lời miệng được câu trả lời bạn đặt ra ở bước 2.
Bước 5: Review (Xem lại)
- Đây là bước kiểm tra lại xem việc trả lời các câu hỏi của bạn đã đúng chưa. Sau phần này bạn sẽ tìm ra: Bạn có tìm thấy câu trả lời cho những câu hỏi của mình không? Cái gì là cái bạn đã học được và hiểu được?
- Xem lại là một bước quan trọng để đánh giá xem mình đã thu nhận đựợc gì sau khi đọc. Bạn có thể kiểm chứng được việc đó bằng cách kiểm tra lại đoạn vừa đọc, đối chiếu với câu hỏi và tự bổ sung, thêm những ý còn thiếu.
- Bạn cũng có thể chỉnh sửa lại câu hỏi lại một lần nữa cho phù hợp nhất với nội dung mà bạn đã trả lời. Nếu bạn nêu câu hỏi chưa phù hợp hoặc Tiêu đề của tác giả không sát với nội dung được trình bầy thì bạn có thể sửa lại hoặc đưa ra những đánh giá riêng của mình.
- Phương pháp SQRRR đến nay đã trở thành một phương pháp đọc tài liệu hiệu quả nổi tiếng trên thế giới. Phương pháp này đem lại rất nhiều lợi ích: Trước hết, đó là một phương pháp tư duy tích cực, tránh việc học thụ động; Thứ hai, phương pháp này giúp bạn cải thiện đáng kể hiệu quả và thời gian học tập, nghiên cứu và Thứ ba, quan trọng nhất là phương pháp này giúp bạn khắc sâu những kiến thức học được vào tâm trí mình và biến nó thành của mình. Tuy nhiên, những lợi ích đó không tự nhiên có, mà đòi hỏi việc rèn luyện hàng ngày, nghiêm túc mới có thể có được.
[1] Nhiều tác giả đã đưa ra các phương pháp đọc nhanh, điển hình như phương pháp đọc tốc độ của Tony Buzan, Phương pháp đọc nhanh khắc phục từ lỗi đọc của Jens Seiler. Tất cả các phương pháp đọc nhanh đều có một điểm chung đó là trước tiên phải nhận diện ra được những thói quen xấu khi đọc khiến cho việc đọc trở nên chậm và không hiệu quả, từ đó có những giải pháp khắc phục.
Chẳng hạn:
- Gửi các bạn sinh viên luật năm thứ nhất
- Vài nét về đào tạo tín chỉ ngành luật
- Hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học
- Bốn nguyên tắc thuyết trình thành công
- Đồng tiền và ứng xử của người học
- Luận về trí thức
- Người học đã thực sự ở vị trí trung tâm khi đào tạo tín chỉ?
- Trường đại học hạn chế nghiên cứu khoa học của sinh viên?
- Con hát mẹ khen hay và thông điệp cần vượt lên chính mình