NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA SAU HƠN 5 NĂM THI HÀNH HIẾN PHÁP NĂM 2013 VỀ CƠ CHẾ BẢO VỆ HIẾN PHÁP

Nguyễn Minh Tuấn 

Những vấn đề đặt ra sau hơn 5 năm thi hành Hiến pháp năm 2013 về cơ chế bảo vệ Hiến pháp, in trong sách: Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà nội, Thi hành Hiến pháp năm 2013 thực trạng và những vấn đề đặt ra (Sách tham khảo), Nxb chính trị quốc gia sự thật, năm 2019, tr. 645-663.

Trong bài viết này tác giả đã làm rõ các vấn đề sau: Thứ nhất, tác giả đã chỉ ra tính thiếu khách quan trong cơ chế bảo hiến khi Quốc hội vừa là cơ quan "thực hiện quyền lập hiến", vừa là cơ quan có quyền "bãi bỏ văn bản trái với Hiến pháp". Thứ hai, tác giả cũng đã nêu những bất cập trong việc cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 về bảo vệ Hiến pháp, đưa ra những con số đáng báo động về vi phạm Hiến pháp, những hình thức vi phạm Hiến pháp và cuối cùng thứ ba, tác giả đã đề xuất 5 vấn đề nhằm xây dựng và phát triển cơ chế bảo hiến ở Việt Nam bao gồm: 1) Xây dựng tinh thần chủ nghĩa Hiến pháp; 2) Xây dựng cơ chế tài phán Hiến pháp; 3) Xác định rõ nội dung được bảo vệ trong Hiến pháp, các nguyên tắc xét xử vi phạm Hiến pháp và thiết lập các cơ chế cho việc giải thích Hiến pháp; 4) Thiết lập các điều kiện bảo đảm cho cơ chế bảo hiến và 5)Tiếp thu và áp dụng nguyên tắc tương xứng. 

NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁP LÝ CÒN BỎ NGỎ VỀ GIỚI HẠN QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN Ở VIỆT NAM

Nguyễn Minh Tuấn

Tạp chí Nhà nước và pháp luật,

Số 7 (375)/2019, tr. 3-7, 73.

Giới hạn quyền con người, quyền công dân là một vấn đề pháp lý đã được ghi nhận ở khoản 2 Điều 14 Hiến pháp năm 2013. Tuy nhiên, xung quanh vấn đề này còn nhiều vấn đề pháp lý bỏ ngỏ cần phải được tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện. Giới hạn quyền hoàn toàn không phải là để vi phạm quyền, mà thực chất là để bảo vệ quyền một cách tốt hơn.

KINH NGHIỆM VỀ QUẢN TRỊ CÔNG TRONG XỬ LÝ CÁC TRƯỜNG HỢP KHẨN CẤP Ở CỘNG HÒA LIÊN BANG ĐỨC

Nguyễn Minh Tuấn, 

Nguồn: Tạp chí Dân chủ và pháp luật, Bộ Tư Pháp, 

truy cập tại đây

Hiện nay, những vấn đề khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, sự cố bất thường, khủng bố… diễn ra một cách đa dạng, phức tạp cả về quy mô và tính chất, mức độ. Mỗi quốc gia tùy từng điều kiện, hoàn cảnh có thể đưa ra cách thức, biện pháp xử lý khác nhau về vấn đề này, thậm chí có nhiều nước đã thể chế hóa thành quy tắc và có hiện thực khá “sinh động” trong việc xử lý những trường hợp này.

1. Kinh nghiệm về phân định rõ chức năng, thẩm quyền của liên bang và tiểu bang đối với việc xử lý các trường hợp khẩn cấp

Từ rất sớm các nhà lập hiến Đức đã dự liệu trước các vấn đề mà Nhà nước phải ứng phó, xử lý khi xảy ra những trường hợp bất thường do thiên tai, thảm họa hoặc khủng bố. Luật Cơ bản (Hiến pháp) Đức năm 1949 đã quy định trực tiếp về vấn đề quản trị nhà nước trong những trường hợp khẩn cấp (bao gồm cả những trường hợp như thiên tai, dịch bệnh, sự cố bất thường, khủng bố…). Những điều khoản này hiện thực hóa khả năng ứng phó với những trường hợp khẩn cấp, bất thường xảy ra ở cả cấp liên bang và tiểu bang.

TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ TRONG NƯỚC ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN NGUYÊN TẮC PHÁP QUYỀN

Nguyễn Minh Tuấn,
Nguồn: Tạp chí dân chủ và pháp luật, 
Bộ Tư Pháp, truy cập: tại đây

Nghị quyết số 48 NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã đề cập đến việc đề cao và phát huy “nguyên tắc pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Trên thực tế, việc thực hiện nguyên tắc pháp quyền chịu ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố, trong đó bao gồm cả những yếu tố khách quan như: Chính trị, pháp luật, kinh tế, văn hóa - xã hội và những yếu tố chủ quan liên quan đến con người cụ thể tham gia vào hoạt động xây dựng pháp luật, thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp luật. Bài viết dưới đây góp phần làm rõ những tác động của các nhân tố trong nước đến việc thực hiện nguyên tắc này.

1. Tác động từ yếu tố chính trị

Yếu tố chính trị là toàn bộ các yếu tố tạo nên đời sống chính trị của xã hội bao gồm: Các hệ chuẩn mực chính trị; chủ chương, đường lối, chính sách của đảng phái chính trị, chế độ chính trị… Những yếu tố này tác động mạnh mẽ đến thực hiện nguyên tắc pháp quyền, trong đó, chủ trương, đường lối, chính sách của đảng chính trị là yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ nhất.

SỰ THAY ĐỔI CHỨC NĂNG NHÀ NƯỚC VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐỐI VỚI QUẢN TRỊ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Nguyễn Minh Tuấn, Sự thay đổi chức năng nhà nước và tác động của nó đối với quản trị nhà nước ở Việt Nam hiện nay, in trong sách: Các lý thuyết, mô hình, cách tiếp cận về quản trị nhà nước và phòng, chống tham nhũng, Nhà xuất bản Hồng Đức, 2019, tr. 125-144.

Chức năng nhà nước là một vấn đề động, bởi lẽ trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại thì số lượng, nội dung, hình thức, phương pháp thực hiện chức năng nhà nước luôn có sự biến đổi liên tục. Trong một thế giới hiện đại ngày nay, việc nhận thức đầy đủ và toàn diện về chức năng nhà nước và tác động của nó đối với quản trị nhà nước ở Việt Nam hiện nay là một việc làm cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Bài viết dưới đây sẽ phân tích làm rõ những thay đổi căn bản của chức năng nhà nước trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay và tác động của nó đối với quản trị nhà nước ở Việt Nam.

NGUYÊN TẮC HẠN CHẾ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN THEO HIẾN PHÁP NĂM 2013

Nguyễn Văn Hiển, Trương Hồng Quang (Đồng chủ biên), các tác giả: Nguyễn Văn Hiển, Trương Hồng Quang, Nguyễn Minh Tuấn, Lê Thị Thiều Hoa, Hòa Thị Thủy, Sách chuyên khảo: Nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013, Nhà xuất bản Tư pháp, năm 2018

Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu từ đề tài khoa học cấp Bộ do TS. Nguyễn Văn Hiển làm chủ nhiệm, nhóm nghiên cứu bao gồm các nhà nghiên cứu và giảng viên chúng tôi đã công bố cuốn sách chuyên khảo: "Nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013". Đây là công trình khoa học tâm huyết, tiếp nối chuỗi nghiên cứu về vấn đề hạn chế quyền con người, quyền công dân - một trong những chủ đề còn rất mới mẻ và rất đáng được tập trung nghiên cứu ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế, xây dựng nhà nước pháp quyền, phù hợp xu hướng bảo vệ ngày càng tốt hơn các quyền con người, quyền công dân.

KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC CHÍNH TRỊ Ở MỘT SỐ QUỐC GIA THEO HÌNH THỨC QUÂN CHỦ LẬP HIẾN

Nguyễn Minh Tuấn, Tạp chí Khoa học chính trị, Số 9/2018, tr. 79-89.

Kiểm soát quyền lực chính trị là vấn đề có ý nghĩa lý luận, thực tiễn và thời sự hiện nay. Bài viết tập trung làm rõ đặc trung của mô hình kiểm soát quyền lực chính trị ở một số quốc gia theo hình thức quân chủ lập hiến trên thế giới như Anh, Nhật, Thụy Điển, Hà Lan, Thái Lan, từ đó rút ra một số nội dung có giá trị tham khảo đối với Việt Nam.

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN DÂN CHỦ ĐẠI DIỆN Ở VIỆT NAM

Nguyễn Minh Tuấn

Tạp chí Nhà nước và pháp luật, Số 11 (367), tr. 11-19.

Dân chủ đại diện là một trong những hình thức quan trọng để nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước ở Việt Nam. Trên thực tế, vấn đề phạm vi, hình thức, các điều kiện thực hiện và giải pháp để hoàn thiện dân chủ đại diện như thế nào ở Việt Nam vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau, chưa đạt được sự thống nhất. Bài viết phân tích, làm rõ các hình thức thực hiện dân chủ đại diện trên thế giới và ở Việt Nam, đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp hoàn thiện các điều kiện thực hiện dân chủ đại diện ở Việt Nam.

BA HƯỚNG TIẾP CẬN ĐIỂN HÌNH VỀ VẤN ĐỀ CÔNG LÝ TRONG LỊCH SỬ

Nguyễn Minh Tuấn, Ba hướng tiếp cận điển hình về vấn đề công lý trong lịch sử, in trong sách: Đào Trí Úc, Vũ Công Giao (Chủ biên), "Công lý và Quyền tiếp cận công lý: Một số vấn đề lý luận - thực tiễn", Nhà xuất bản Hồng Đức, Hà nội, 2018, tr.47-55.

Từ xưa cho đến nay người ta đã bàn nhiều về công lý. Chẳng hạn, nhà tư tưởng Cicero (106TCN-43TCN) cho rằng "luật càng nhiều, công lý càng ít đi" (more law, less justice). Tiểu thuyết gia Anatole France (1844-1924) lại nói một cách đầy hình tượng rằng: "Công lý có nghĩa là luật pháp cấm người giàu và người nghèo cùng ngủ ở dưới gầm cầu, cùng lang thang ăn xin trên các con phố và cùng ăn trộm các ổ bánh mỳ." Những quan điểm về công lý như vậy có thể tìm thấy ở bất cứ đâu. Bài viết dưới đây không bình luận hay liệt kê tất cả các tư tưởng theo dòng lịch sử mà chỉ tập trung phân tích ba hướng tiếp cận điển hình về các vấn đề công lý trong lịch sử là (1) thuyết vị lợi, (2) thuyết chủ nghĩa tự do và (3) thuyết đạo đức tối thượng và bảo vệ phẩm giá con người, cũng như đưa ra những nhận định khoa học về vấn đề này. 

GIÁO TRÌNH ĐẠI CƯƠNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT NĂM 2018

Bạn không phải là người học chuyên về luật, nhưng lại yêu thích và đang muốn tìm hiểu về pháp luật, cũng như tìm hiểu một cách căn bản, hệ thống về các ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam? Bạn muốn tìm một cuốn sách ít về số lượng trang, nhưng nhiều về hàm lượng tri thức khoa học? Giáo trình “Đại cương về nhà nước và pháp luật” của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà nội,  xuất bản năm 2018 do GS.TSKH. Đào Trí Úc và GS.TS. Hoàng Thị Kim Quế (đồng chủ biên) là một cuốn sách như vậy dành cho bạn. Đây là một cuốn giáo trình thực sự chất lượng mà các tác giả của cuốn giáo trình này đã nghiêm túc, dành nhiều thời gian và tâm huyết để chắt chiu cho từng câu chữ, một cuốn giáo trình có sự tham gia của 25 nhà khoa học pháp lý thuộc nhiều lĩnh vực pháp lý chuyên ngành khác nhau gửi đến bạn. Hãy tin tôi, bạn sẽ không thất vọng khi đọc cuốn giáo trình này. Trân trọng giới thiệu với các bạn ghé thăm blog này và nhờ các bạn giúp chia sẻ thông tin để nhiều người có thể tiếp cận cuốn sách này. Các cơ sở đào tạo khác, các trường đại học, các trường cao đẳng trên cả nước có giảng dạy môn học này hoặc các cá nhân, tổ chức khác có thể liên hệ với Khoa Luật để mua giáo trình này và các tài liệu khác theo địa chỉ: Tầng 1, nhà E1, Khoa Luật, ĐHQGHN, số 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội (Ms. Trang: 0979.925.122).

GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM NĂM 2017

Giáo trình: Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam

Chủ biên: TS. Nguyễn Minh Tuấn, TS. Phạm Thị Duyên Thảo, TS. Mai Văn Thắng

Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà nội, năm 2017

Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam là khoa học pháp lý cơ sở, là một nội dung quan trọng thuộc học phần bắt buộc Lịch sử nhà nước và pháp luật trong chương trình đào tạo cử nhân luật.

Từ những ngày đầu khi mới thành lập các cơ sở đào tạo luật ở Việt Nam, trong đó có Khoa Luật, Đại học Tổng hợp (nay là Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà nội), Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam đã là một môn học bắt buộc, một môn học pháp lý cơ sở của ngành trong chương trình đào tạo luật.

Hiện nay, theo chương trình đào tạo tín chỉ, Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam là một nội dung trong học phần bắt buộc Lịch sử nhà nước và pháp luật của chương trình đào tạo ngành luật (bao gồm ngành luật học, ngành luật kinh doanh và một số mã ngành mới), được giảng dạy tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà nội. Đây là học phần có chức năng cung cấp các tri thức về pháp luật, chức năng tăng cường khả năng tư duy, khả năng lập luận của người học và chức năng định hướng cho người học trước khi tìm hiểu về các môn học pháp lý chuyên ngành.

HIẾN PHÁP NĂM 1946 NHỮNG GIÁ TRỊ LỊCH SỬ

"Hiến pháp năm 1946 những giá trị lịch sử" là cuốn sách chuyên khảo do Nhà xuất bản chính trị quốc gia Hà nội ấn hành năm 2017. Đây là cuốn sách tập hợp những bài viết trong Hội thảo khoa học "70 năm Hiến pháp Việt Nam" do Văn phòng Quốc hội tổ chức tại Hà nội. Các bài viết xoay quanh việc làm rõ những giá trị của bản Hiến pháp này cả về mặt tư tưởng lập hiến, quy trình xây dựng Hiến pháp, tổ chức bộ máy và phương diện quyền con người, quyền công dân. 

LỊCH SỬ TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ - PHÁP LÝ

Lịch sử tư tưởng chính trị pháp lý là cuốn sách chuyên khảo do GS.TS. Hoàng Thị Kim Quế và GS.TS. Nguyễn Đăng Dung đồng chủ biên. Đây là cuốn sách giới thiệu lịch sử hình thành, phát triển và nội dung cơ bản của các quan điểm, học thuyết, trường phái về chính trị, nhà nước, pháp luật và quyền con người trong tiến trình lịch sử nhân loại. Nội dung cuốn chuyên khảo này gồm có hai phần cơ bản là tư tưởng chính trị - pháp lý của một số quốc gia trên thế giới và tư tưởng chính trị - pháp lý Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử. Cuốn sách này có sự tham gia của nhiều tác giả như: GS.TS. Hoàng Thị Kim Quế, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung, PGS.TS. Đặng Minh Tuấn, TS. Nguyễn Minh Tuấn, TS. Đỗ Đức Minh, TS. Mai Văn Thắng, ThS. Mai Đức Tân, TS. Phạm Thị Duyên Thảo, PGS.TS. Trương Hồ Hải, TS. Lê Thị Phương Nga, TS. Phan Thị Lan Phương. 

QUẢN TRỊ TỐT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Quản trị tốt là vấn đề không mới trên thế giới, nhưng lại khá mới mẻ ở Việt Nam. Quản trị tốt là nguyên tắc nền tảng cho phát triển bền vững, là yếu tố chính dẫn đến thành công trên con đường phát triển của quốc gia, mà về bản chất là một tập hợp những tiêu chí về quản lý xã hội hiện đại. Quản trị tốt bao gồm các nguyên tắc, các yếu tố định hướng cho việc thiết kế và vận hành bộ máy nhà nước hoặc hệ thống chính trị. Dưới góc nhìn của những người viết đến từ nhiều cơ quan, tổ chức, viện nghiên cứu và trường đại học khác nhau, hy vọng đây sẽ là cuốn sách tham khảo hữu ích về vấn đề quản trị tốt ở Việt Nam hiện nay.