Nguyễn Minh Tuấn
Tình huống pháp luật dưới đây đã có lịch sử hơn một thế kỷ ở Đức. Vào khoảng năm 1905, tức là 5 năm sau khi Bộ dân luật của Đức (1900) có hiệu lực, người ta bắt đầu tranh luận tình huống này. Trong lịch sử pháp luật ở Đức, đây được coi là một trong những tình huống pháp lý gây tranh luận nhiều nhất.Tình huống đó như sau:
Trong môt nhà hàng ở Hamburg của người chủ R, một người đàn ông tên là H đã mời người đồng nghiệp tên là B một món trai luộc (Austern). Trong khi thưởng thức món ăn, B phát hiện ra trong một con trai có viên ngọc trai (Perle) mà giá trị của viên ngọc trai này là một số tiền rất lớn thời điểm đó. Câu hỏi đặt ra: Ai là người sở hữu viên ngọc trai này? (Nguồn: Ch. Fahl, Sieben unterhaltsame Lektionen, 1. Aufl., 2010, S. 43f.)
Xung quanh tình huống này đã có rất nhiều quan điểm khác nhau, thậm chí trái ngược nhau hoàn toàn. Dưới đây là 5 trong số những quan điểm đó:
Quan điểm 1: Trên tạp chí Luật học số 7 năm 1905, GS. Karl Gareis (1844-1923) cho rằng viên ngọc trai đó là thuộc về H, vì H mới chính là người đã bỏ tiền ra mua. (Xem: Gareis, DJZ 1905, Heft 7, Spalte 347).
Quan điểm 2: GS. Otto von Gierke (1841-1921) lại cho rằng người đồng nghiệp B mới là người sở hữu tài sản này, vì H đã mời B, vậy thì tài sản đó phải thuộc về B.(Xem: Otto v. Gierke, DJZ 1905, Heft 8).
Quan điểm 3: Cũng trong năm đó, GS. Justus Wilhelm Hedemann đã đưa ra quan điểm của mình trên báo Tư pháp ở Bayern (Zeitschrift für Rechtspflege in Bayern) rằng: Viên ngọc trai đó phải trả lại cho chủ nhà hàng là R, vì R bán món trai luộc chứ không bán ngọc trai. H ở đây chỉ đặt món và trả tiền mua đồ ăn. Những gì không thuộc về H trong phạm vi quán ăn đó phải trả lại cho chủ nhà hàng. (Xem: Hedemann, BayZRPfl., 1905, S.238).
Quan điểm 4: GS. Schlossmann trong một bài tham luận đã đưa ra quan điểm: Phải dựa vào “qui định của nhà hàng (Wirtshausrecht) và lý thuyết pháp luật về vật vô chủ (herrenslose Sache)” để xem xét. (Xem: Schloßmann, Jherings Jahrbücher 49 (1906), S. 139 ff.)
Quan điểm 5: GS. Josef dựa trên lý thuyết nguồn gốc của vật lại đưa ra quan điểm hoàn toàn khác: Cả H, B, R, cả ba người đó đếu không là người có quyền sở hữu viên ngọc trai này, mà một người khác – đó là người đánh cá (F), người đã bán những con trai đó cho ông chủ nhà hàng R. Chính F mới là người đầu tiên bắt được con trai này. Vậy viên ngọc trai đó phải thuộc về người đầu tiên tìm thấy nó là người đánh cá. (Xem: Quan điểm của Josef đăng trên tạp chí Das Recht, 1906, S. 307).
Câu hỏi cho các nhà luật học:
Bạn thử dự đoán diễn biến tiếp theo cuộc tranh luận này sẽ đi đến đâu? Bạn có quan điểm riêng hay có đồng ý với quan điểm nào trong số 5 quan điểm kể trên không? Giải thích vì sao?
